184 χρόνια από την δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. Αφιέρωμα στην ζωή του στην Ελβετία και στους Ελβετούς Φιλέλληνες
Η ζωή του Καποδίστρια στην Ελβετία
και η δράση των Ελβετών Φιλελλήνων.
Ιωάννης Καποδίστριας (1779-1831)
Εισαγωγή
Το παρόν ταπεινό αφιέρωμα στον Καποδίστρια απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες, κατά κύριο λόγο όμως στους Έλληνες της Διασποράς. Επιχειρεί να «φωτίσει» την περίοδο της διαμονής του Καποδίστρια στην Ελβετία, επομένως δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές, με την έννοια ότι αποτελεί μια μόνο ψηφίδα της συνολικής εικόνας του βίου του μεγάλου αυτού Έλληνα. Αναδεικνύει όμως κάποια σημαντικά γεγονότα και πρόσωπα εκείνης της εποχής, που είναι σχετικώς άγνωστα στο ευρύ κοινό. Θεωρώ πως είναι σήμερα χρέος μας να κρατήσουμε ζωντανά αυτά τα ιστορικά στοιχεία και να τα μεταλαμπαδεύσουμε στον περίγυρό μας και στους απογόνους μας. Η ανάδειξη της προσωπικότητας και του έργου του Καποδίστρια, καθώς και της συμβολής των Ελβετών και άλλων Φιλελλήνων στην θετική έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης, δύναται να προσλάβει νέο νόημα στην σημερινή εποχή. Διαπιστώνουμε ότι η πατρίδα μας διέρχεται μια περίοδο σοβαρής και πολυεπίπεδης κρίσης -και μάλιστα μέσα σ’ ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον- που μόνο αισιοδοξία δεν εμπνέει. Καθώς η κρίση αυτή φαίνεται πως οδηγεί τον λαό μας στην απελπισία και την εξαθλίωση, η μελέτη του βίου του Καποδίστρια μπορεί να ‘χει σήμερα ρόλο εμψυχωτικό, μπορεί να συμβάλει σε μια λυτρωτική Εθνική Ανάταση που έχουμε ανάγκη. Μια Εθνική Ανάταση δημιουργική, αναγεννητική, που θα σπείρει ξανά τον γόνιμο καρπό στην έρημη ελληνική γη, θα δώσει νέα πνοή στην πολύπαθη Ελλάδα. Μια νέα Εθνική Ανάταση που, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και σε συνδυασμό με άλλες πατριωτικές πρωτοβουλίες, ίσως κάποτε καταφέρει να προσδώσει ψηλαφητό νόημα στην ελληνικότητα, διακριτή ποιότητα στην ελληνική μας ταυτότητα.
Σας εύχομαι καλή ανάγνωση.
Γιώργος Ν. Σγούρδος
Λωζάννη, 25 Σεπτεμβρίου 2011
Ο Καποδίστριας στην Ελβετία - πρώτη περίοδος: 1813-1815
Από το 1809 ο Κερκυραίος Ιωάννης Καποδίστριας εργαζόταν ως διπλωμάτης για λογαριασμό της Ρωσίας και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης για το έργο του. Περί τα τέλη του 1813 ο τσάρος Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας τον κάλεσε για να του αναθέσει μια σημαντική αποστολή, αυτή την φορά στην Ελβετία. Ο τσάρος εκτιμούσε πολύ τις πρωτοβουλίες και το πάθος του κόμη Καποδίστρια για τους μικρούς λαούς και πίστευε πως εκείνος θα μπορούσε να βάλει σε κάποια τάξη τους επαναστατημένους αστούς των ελβετικών καντονιών. Η διευθέτηση του ελβετικού ζητήματος ήταν πολύπλοκη. Τα πλούσια καντόνια με τις αριστοκρατικές διοικήσεις –η Βέρνη, η Γενεύη, η Λωζάννη, η Ζυρίχη- δεν ήθελαν να ενωθούν με τα νότια ιταλόφωνα καντόνια, των οποίων ο πληθυσμός ήταν κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Ο τσάρος ανέθεσε στον Καποδίστρια την υπόθεση της Ελβετίας, μ’ ένα χαρακτηριστικό προοίμιο: «Οι αρχές σας και τα αισθήματά σας μου είναι γνωστά. Αγαπάτε τις δημοκρατίες, το ίδιο κι εγώ. Πρόκειται τώρα να σώσουμε μια από αυτές, που την υποδούλωσε ο γαλλικός δεσποτισμός. Πρόκειται για την Ελβετία». Αποστολή του Καποδίστρια, από κοινού με τον Αυστριακό βαρόνο Lebzeltern, ήταν η ενοποίηση της Ελβετίας και η εξασφάλιση της ουδετερότητά της. Μέσω αυτής, θα επιτύγχανε την απαλλαγή της Ελβετίας από την επιρροή του Ναπολέοντα. Με ιδιαίτερη διπλωματική ευελιξία, ο Καποδίστριας κατάφερε να συγκαλέσει συνέλευση όλων των αντιμαχόμενων καντονιών, να επικυρώσει το οριστικό σχέδιο του συντάγματος που έγραψε ο ίδιος και οι συνεργάτες του, προσφέροντας μέγιστη υπηρεσία στην ομοσπονδία αυτή, εξασφαλίζοντας ενότητα, ανεξαρτησία, ουδετερότητα και ειρήνη μέσα στους κόλπους της.
Στον Καποδίστρια λοιπόν, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η συγκρότηση και οργάνωση της σύγχρονης Ελβετικής Συνομοσπονδίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμμετοχή της Γενεύης στο νέο κράτος ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του Καποδίστρια. Επίσης, ο Καποδίστριας αγωνίστηκε σθεναρά ώστε το καντόνι του Vaud (με πρωτεύουσα τη Λωζάννη) να παραμείνει ανεξάρτητο, την στιγμή που ήθελε να το προσαρτήσει η Βέρνη. «Θέλετε το καντόνι τουVaud; Δεν θα το έχετε! Κι αν χρειαζόταν, θα μπορούσαμε ακόμα και να σας αποβάλουμε από την Συνομοσπονδία!», έλεγε χαρακτηριστικά ο Καποδίστριας. Σχετικά με την υπόθεση της Ελβετίας, ο Καποδίστριας έγραφε στον πατέρα του: «Εάν δυνηθούν (σ.σ. οι Ελβετοί) εις το μέλλον να είναι ευτυχείς και να απολαύσουν την ανεξαρτησίαν των, θα είπω ότι δεν έχασα τον καιρό μου και το έργον μου» .
Στον Καποδίστρια λοιπόν, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η συγκρότηση και οργάνωση της σύγχρονης Ελβετικής Συνομοσπονδίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμμετοχή της Γενεύης στο νέο κράτος ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του Καποδίστρια. Επίσης, ο Καποδίστριας αγωνίστηκε σθεναρά ώστε το καντόνι του Vaud (με πρωτεύουσα τη Λωζάννη) να παραμείνει ανεξάρτητο, την στιγμή που ήθελε να το προσαρτήσει η Βέρνη. «Θέλετε το καντόνι τουVaud; Δεν θα το έχετε! Κι αν χρειαζόταν, θα μπορούσαμε ακόμα και να σας αποβάλουμε από την Συνομοσπονδία!», έλεγε χαρακτηριστικά ο Καποδίστριας. Σχετικά με την υπόθεση της Ελβετίας, ο Καποδίστριας έγραφε στον πατέρα του: «Εάν δυνηθούν (σ.σ. οι Ελβετοί) εις το μέλλον να είναι ευτυχείς και να απολαύσουν την ανεξαρτησίαν των, θα είπω ότι δεν έχασα τον καιρό μου και το έργον μου» .
Η σημασία του έργου του Καποδίστρια για τους Ελβετούς φαίνεται από τις εκδηλώσεις τιμής προς εκείνον. Το 1816 τον ανακήρυξαν επίτιμο δημότη της Λωζάννης, του καντονιού τουVaud, καθώς και της Γενεύης. Ο αρχηγός της ελβετικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο των Παρισίων γράφει:
